พื้นที่ชุ่มน้ำทั่วโลกเป็นถิ่นที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตนานาชนิด อาจแบ่งออกตามลักษณะของถิ่นที่อยู่อาศัย (Habitat) เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ พื้นที่ชุ่มน้ำชายฝั่งทะเล และพื้นที่ชุ่มน้ำในแผ่นดิน ในสองประเภทนี้ประกอบด้วย
ประเภทของพื้นที่ชุ่มน้ำ
- ทะเล (marine) หรือ ชายฝั่งทะเลเป็นบริเวณที่ไม่อยู่ภายใต้อิทธิพลของกระแสจาก แม่น้ำ เช่น ทะเลสาบน้ำเค็ม (lagoon) หรือ น้ำกร่อย (brackich water) หาดทราย (beach) และแนวปะการัง (Coral reef) เป็นต้น
- ปากแม่น้ำ หรือ ชวากทะเล (estuarine) เป็นบริเวณที่แม่น้ำและทะเลมาบรรจบกันมี เช่น ดินดอนสามเหลี่ยม (delta) ที่ราบลุ่มน้ำขึ้นถึง (tidal marsh) ป่าชายเลน (mangrove forest) หาดโคลน หาดเลน (mud flat) แหล่งหญ้าทะเล (seagrass bed) เป็นต้น
- แหล่งน้ำไหล (riverrine) \n ได้แก่ แม่น้ำ ลำธาร ลำคลอง ลำห้วย ที่มีน้ำไหลตลอดปี หรือน้ำไหลบางฤดู ฝั่งแม่น้ำหรือหาดแม่น้ำ หรือสันทราย หมายรวมถึงที่ราบลุ่มฝั่งแม่น้ำ ได้แก่ ทุ่งหญ้าหรือพรุหญ้า ป่าพรุ บริเวณรอบๆ แม่น้ำที่มีน้ำท่วมขังเป็นบางครั้งบางคราว เช่น แอ่งน้ำ วังน้ำในแม่น้ำ ทุ่งน้ำจืด ทะเลสาบหรือบึง (lacustrine) ได้แก่ แหล่งน้ำขนาดใหญ่ หรือพื้นที่ที่มีน้ำขังตลอดเวลา หรือบางฤดู และมีกระแสน้ำไหลเล็กน้อย มีความลึกมากกว่า 2 เมตร และมีพืชน้ำน้อยกว่าร้อยละ 30 ของผิวน้ำ เช่น ทะเลสาบ บึงต่างๆ
- ที่ลุ่มชื้นแฉะ หรือ หนองน้ำ (palustrine) \n ได้แก่ พื้นที่ที่มีน้ำท่วมขังอยู่ตลอดเวลาหรือบางฤดู มีความลึกไม่เกิน 2 เมตร และมีพืชน้ำปกคลุมมากกว่าร้อยละ 30 ของผิวน้ำ ได้แก่ ที่ลุ่มชื้นแฉะ (marsh) ที่ลุ่มสนุ่น หนองน้ำซับ (bog) ที่ลุ่มน้ำขัง (swamp) เป็นต้น นอกจากนี้ พื้นที่ชุ่มน้ำยังรวมถึงแหล่งน้ำที่สร้างขึ้น เช่น นาข้าว บ่อเลี้ยงสัตว์น้ำ พื้นที่ชลประทาน อ่างเก็บน้ำ รวมถึงคลองที่ขุดขึ้นอีกด้วย
ประเภทพื้นที่ชุ่มน้ำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
– บริเวณทะเลน้ำตื้น ขณะน้ำลดลงต่ำสุด มีระดับน้ำทะเลลึกไม่เกิน 6 เมตร รวมทั้งอ่าวและช่องแคบ
- – บริเวณที่มีพืชทะเลใต้น้ำ รวมทั้งแหล่งสาหร่ายทะเล แหล่งหญ้าทะเล และพืชน้ำใต้ทะเลเขตร้อน
- – แนวปะการัง
- – ชายฝั่งทะเลที่เป็นหิน รวมทั้งเกาะในทะเล ผาหินริมทะเล
- – ชายฝั่งทะเลที่เป็นทรายและกรวด รวมทั้งสันทราย แหลมทราย เนินทราย และระบบสันดอน
- – ปากแม่น้ำ ชะวากทะเล ดินดอนสามเหลี่ยม
- – หาดโคลน หาดทราย
- – ที่ลุ่มชายฝั่งทะเลบริเวณที่มีน้ำขึ้นน้ำลง รวมทั้งที่ลุ่มน้ำเค็ม ทุ่งน้ำเค็ม ที่ลุ่มน้ำกร่อยและน้ำจืด
- – ป่าชุ่มน้ำบริเวณที่มีน้ำขึ้นน้ำลง รวมทั้งป่าชายเลน ป่าจาก และป่าพรุน้ำจืด
- – ทะเลสาบน้ำเค็มและน้ำกร่อยชายฝั่งทะเล ที่มีทางเชื่อมต่อกับทะเล
- – ทะเลสาบน้ำจืดชายฝั่งทะเล รวมทั้งทะเลสาบน้ำจืดบริเวณปากแม่น้ำ
- – เขาหินปูนและระบบอุทกวิทยาใต้ดินในทะเลและชายฝั่งทะเล
- – สามเหลี่ยมปากแม่น้ำ
- – แม่น้ำ ลำธาร ร่องน้ำ ที่มีน้ำตลอดไป รวมทั้งน้ำตก
- – แม่น้ำ ลำธาร ร่ิองน้ำ ที่มีน้ำบางฤดูกาล
- – ทะเลสาบน้ำจืดที่มีน้ำตลอดปี (ขนาดใหญ่กว่า 8 เฮกแตร์) รวมทั้งบึงโค้งหรือกุดขนาดใหญ่
- – ทะเลสาบน้ำจืดที่มีน้ำบางฤดูกาล (ขนาดใหญ่กว่า 8 เฮกแตร์) รวมทั้งบึงในที่ราบน้ำท่วมถึง
- – ทะเลสาบน้ำเค็ม น้ำกร่อย น้ำเป็นด่าง ที่มีน้ำตลอดปี
- – ทะเลสาบและที่ลุ่มน้ำเค็ม น้ำกร่อย น้ำเป็นด่าง ที่มีน้ำบางฤดูกาล
- – ที่ลุ่มและแอ่งน้ำเค็ม น้ำกร่อย น้ำเป็นด่าง ที่มีน้ำตลอดปี
- – ที่ลุ่มและแอ่งน้ำเค็ม น้ำกร่อย น้ำเป็นด่าง ที่มีน้ำบางฤดูกาล
- – ที่ลุ่มและแอ่งน้ำจืดที่มีน้ำตลอดปี บึง (ขนาดเล็กกว่า 8 เฮกแตร์) หนองน้ำ ทุ่ง และพรุ ที่มีดินอนินทรีย์ มีพืชยืนน้ำ มีน้ำท่วมขัง อย่างน้อยตลอดฤดูกาลเพาะปลูก
- – ที่ลุ่มและแอ่งน้ำจืดที่มีน้ำบางฤดูกาล มีดินอนินทรีย์ รวมทั้งหนอง ปลัก ตม หลุม บ่อ ทุ่งหญ้าที่มีน้ำท่วมขังบางฤดูกาล
- – พื้นที่พรุที่ไม่ใช่ป่า รวมทั้งพรุน้ำ พรุไม้พุ่ม หรือพรุเปิดโล่ง
- – พื้นที่ชุ่มน้ำอัลไพน์ รวมทั้งทุ่งหญ้าอัลไพน์ มีน้ำท่วมขังจากหิมะละลายในบางฤดูกาล
- – พื้นที่ชุ่มน้ำทุนดรา รวมทั้งแอ่งน้ำทุนดรา มีน้ำท่วมขังจากหิมะละลายในบางฤดูกาล
- – พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีไม้พุ่มเป็นส่วนใหญ่ ทั้งไม้พุ่ม ทุ่งน้ำจืดที่มีไม้พุ่ม
- – พื้นที่ชุ่มน้ำที่เป็นน้ำจืดและมีต้นไม้ขึ้นอยู่เป็นส่วนใหญ่ รวมทั้งป่าบึงน้ำจืด ป่าที่มีน้ำท่วมบางฤดูกาล หนองน้ำที่มีต้นไม้และมีดินอนินทรีย์
- – ป่าพรุ
- – พรุน้ำจืด และน้ำพรุ
- – พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความร้อนจากใต้ดิน
- – เขาหินปูนและระบบอุทกวิทยาใต้ดินในแผ่นดิน
- – บ่อเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ (เช่น บ่อปลา นากุ้ง)
- – บ่อน้ำ รวมทั้งบ่อน้ำในไร่นา บ่อเก็บน้ำ (ขนาดเล็กกว่า 8 เฮกแตร์)
- – พื้นที่ชลประทาน รวมทั้งทางระบายน้ำ และนาข้าว
- – พื้นที่เกษตรกรรมที่มีน้ำท่วมขังบางฤดูกาล (รวมทั้งทุ่งหญ้า)
- – นาเกลือ
- – อ่างเก็บน้ำ (ขนาดใหญ่กว่า 8 เฮกแตร์)
- – ขุมเมือง
- – บ่อบำบัดน้ำเสีย บ่อพักน้ำ บ่อเติมอากาศ
- – คลอง คู ทางระบายน้ำ
- – เขาหินปูนและระบบอุทกวิทยาใต้ดิน ที่มนุษย์สร้างขึ้น
อ้างอิง ศูนย์นานาชาติ สมาคมอนุรักษ์นกแห่งประเทศญี่ปุ่น. กระทรวงสิ่งแวดล้อม ประเทศญี่ปุ่น. คู่มือการจัดการพื้นที่ชุ่มน้ำภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้. 2544